dr hab. Barbara Rysz-Kowalczyk
12 grudnia 2013 w Baza
Rysz-Kowalczyk B., (Nie) Dostosowanie instytucji polityki społecznej do zmian cyklu życia współczesnych pokoleń Polaków, [w:] Polityka Społeczna. Kontynuacja i zmiana. Księga z okazji 90-lecia urodzin profesora Antoniego Rajkiewicza, Komitet Nauk o Pracy i Polityki Społecznej PAN, Warszawa 2012.
Celem artykułu jest wskazanie argumentów na rzecz tezy o przydatności teoretycznych koncepcji cyklu życia człowieka do projektowania zmian w polityce społecznej, w szczególności do łagodzenia napięć pomiędzy dominującymi typami biografii współczesnych pokoleń Polaków, a instytucjonalną strukturą polityki społecznej. Autorka dowodzi m.in., że wydłużenie czasu trwania cyklu życia jednostki stwarza polityce społecznej problemy, które wymagają rozwiązań – innych niż dotąd stosowane. Zmianom ulega bowiem sama starość, jako faza życia (jej społeczno- kulturowy wzorzec oraz struktura potrzeb i potencjał intelektualny, ekonomiczny i zdrowotny ludzi starych). Artykuł zawiera także charakterystykę innych zmian, obserwowanych obecnie we wzorach cyklu życia Polaków i charakterystykę prób modernizacji instytucji polityki społecznej w duchu „ polityki cyklu życia”.
Rysz-Kowalczyk B., Zmiany w cyklu życia człowieka. Stare i nowe zagrożenia społeczne – odpowiedź polityki społecznej, [w:] Księżopolski M., Rysz-Kowalczyk B., Żołędowski C. (red.), Polityka społeczna w kryzysie, Warszawa 2009.
Autorka stawia tezę, że polityka społeczna – poprzez ingerencje w proces zaspokajania potrzeb jednostkowych – bierze istotny udział w „społecznym konstruowaniu” faz i całego cyklu życia. Zastosowanie perspektywy cyklu życia do analizy rozwiązań instytucjonalno-prawnych wydobywa ukryte w nich zespoły założeń o tym, co jest „niezbędne, w interesie lub dla dobra” osób przeżywających daną fazę. Ułatwia więc dostrzeganie sytuacji, kiedy rozwiązania polityki społecznej podejmowane w interesie pokolenia w danej fazie, wchodzą w konflikt z potrzebami pokoleń w innych fazach życia, lub potrzebami tego samego pokolenia ale w późniejszych fazach jego życia, albo konserwują nieakceptowane już wzory zaspokajania potrzeb, itp. Omówione w artykule przykłady takich sytuacji dotyczą m.in. pokolenia w fazie starości.
Rysz-Kowalczyk B., Szatur-Jaworska B., Starsi pracownicy i bezrobotni. Prawda o pokoleniu 50+, [w:] Kowaleski T., Szukalski P. (red.), Pomyślne starzenie się w perspektywie nauk o pracy i polityce społecznej, Łódź 2008.
Artykuł, napisany na podstawie wyników badań empirycznych przeprowadzonych przez Akademię Rozwoju Filantropii w Polsce, zawiera syntetyczne odpowiedzi na pytania: czy biografia pokolenia 50+ jest rzeczywiście „obciążeniem” z punktu widzenia wymogów rynku pracy, czy 50.urodziny stanowią punkt zwrotny w życiu zawodowym, czy ukończenie 50. roku życia zwiększa ryzyko utraty pracy, czy utrudnia znalezienie nowej?. Autorki wykazują, że trudności części pokolenia na rynku pracy są w niewielkim stopniu związane z wiekiem, a bardziej z przebiegiem wcześniejszych faz życia. Pokolenie to jest niezwykle zróżnicowane z punktu widzenia sytuacji zawodowej i dlatego używanie kategorii 5o+ w polityce zatrudnienia jest generalizacją, która utrwala fałszywy stereotyp starszych pracowników, jako „z natury rzeczy” mniej wartościowych na rynku pracy.
Rysz-Kowalczyk B., Szatur-Jaworska B., Rynek pracy a osoby bezrobotne 50+ . Bariery i szanse, Akademia Rozwoju Filantropii w Polsce, Warszawa 2007.
Publikacja zawiera syntezę kilku raportów z badań empirycznych przeprowadzonych przez Akademię Rozwoju Filantropii w polsce, zaprojektowanych jako kompleksowa diagnoza sytuacji osób w wieku 50+ na rynku pracy. Badania ilościowe i jakościowe objęły pracujących i bezrobotnych długotrwale w wieku 50+, pracodawców, przedstawicieli instytucji rynku pracy, oraz organizacji pozarządowych realizujących programy na rzecz osób w wieku 50+. Badania ujawniły ogromne wewnętrzne zróżnicowanie sytuacji tego pokolenia, powiązane z różnicami w przebiegu ich dotychczasowej biografii. Nie dały więc podstaw do formułowania hipotezy o powielaniu się w przyszłości – w kolejnych kohortach przekraczających 50 rok życia – takich samych problemów na rynku pracy, jakich doświadcza dziś część pokolenia pięćdziesięciolatków.
Rysz-Kowalczyk B., Szatur-Jaworska B., Polityka społeczna wobec cyklu życia. Faza starości, [w:] Kowaleski T., Szukalski P. (red.), Nasze starzejące się społeczeństwo. Nadzieje i zagrożenia, UŁ, Łódź 2004.
Tekst zawiera autorska propozycję rekonstrukcji „wzoru” fazy starości w Polsce przełomu wieków, oraz sformułowania celu polityki społecznej wobec tej fazy życia, w kontekście teorii cyklu życia. Zdaniem autorek, działaniom polityki społecznej w tym zakresie powinien przyświecać cel – określony jako „waloryzacja” fazy starości.
Rysz-Kowalczyk B., Czas życia człowieka – dwie perspektywy poznawcze, [w:] Rysz-Kowalczyk B., Szatur-Jaworska B. (red.), Wokół teorii polityki społecznej, IPS, Warszawa 2003.
Tekst zawiera propozycję ogólnie zarysowanych założeń, dla dwóch odrębnych, choć wzajemnie dopełniających się perspektyw poznawczych: perspektywy cyklu życia i perspektywy przebiegu życia człowieka. Autorka dowodzi, że wykorzystanie ich w nauce o polityce społecznej do analizy materiałów diagnostycznych – stwarza wiele możliwości wnioskowania, niedostatecznie dotąd docenianych.
Rysz-Kowalczyk B., Pokolenie w fazie późnej dojrzałości. Deformacje cyklu życia zagrożenia społeczne we współczesnej Polsce, IPS, Warszawa 1996.
Książka zawiera próbę uporządkowania i rozwinięcia wiedzy o cyklu życia człowieka z punktu widzenia potrzeb nauki o polityce społecznej. Na bazie przeglądu koncepcji i ustaleń wypracowanych w innych dyscyplinach ( z uwypukleniem tego co wspólne i co różne) autorka formułuje perspektywę poznawczą, odpowiadającą – jej zdaniem- specyfice polityki społecznej. W dalszej części książki, wspomniana perspektywa poznawcza została zastosowana do odpowiedzi na pytanie o wpływ , jaki zagrożenia społeczne pierwszych lat transformacji, wywarły na biografie ówczesnego pokolenia późnej dojrzałości.
