dr Katarzyna Bałandynowicz-Panfil
16 grudnia 2013 w Baza
Bałandynowicz-Panfil K., Znaczenie aktywności zawodowej dla jakości życia osób starszych, [w:] Kałuża D., Szukalski P. (red.), Jakość życia seniorów w XXI wieku. Ku aktywności, Wydawnictwo Biblioteka, Łódź 2010, s. 112-121.
Jakość życia osób starszych coraz częściej staje się przedmiotem dyskusji zarówno na poziomie naukowym, jak i społeczno-gospodarczej polityki państwa. Szczególnie istotnego znaczenia w tej debacie nabiera praca, czy szerzej aktywność osób starszych. Rolę porządkującą w opracowaniu przyjęła analiza jakości życia ze szczególnym uwzględnieniem pomyślnego starzenia, którego składowe w sposób bezpośredni i pośredni odnoszą się do aktywności zawodowej. Celem opracowania jest ukazanie istotnego związku pomiędzy aktywnością zawodową a jakością życia osób w wieku okołoemerytalnym.
Prowadzone rozważania skupiają się na kilku wybranych aspektach związanych z poruszanym tematem. Pierwsze zagadnienie dotyczy znaczenia dezaktywizacji zawodowej, również w odniesieniu do samego momentu przejścia w stan bierności, dla jakości życia osób starszych jako jednego z najpoważniejszych stresorów, co bezpośrednio wiąże się ze zjawiskiem mitologizacji emerytury. Kolejny nurt stanowi analiza związku pomiędzy stanem zdrowia a aktywnością jednostki. Prowadzone rozważania zmierzają do uznania pracy jako istotnego źródła kreującego jakość życia osób starszych, głównie ze względu na możliwość kontynuacji dotychczasowego stylu i struktury życia. Etapem kończącym jest podjęta próba scharakteryzowania „pracy”, która dla osób w wieku poprodukcyjnym ma często szerszy wymiar „zajęcia”, czyli zarówno pracy zarobkowej, wolontariatu, pomocy rodzinie i sąsiadom niż powszechnie przyjęte definicje odnoszące się stricte do ekonomicznej strony wykonywania pracy.
Bałandynowicz-Panfil K., Społeczno-ekonomiczne konsekwencje starzenia się społeczeństw, [w:] Treder H. (red.), Problemy współczesnej gospodarki światowej, Prace i Materiały Instytutu Handlu Zagranicznego Uniwersytetu Gdańskiego, nr 29, Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego, Sopot 2010, s. 108-118.
Celem opracowania jest wskazanie i omówienie najważniejszych skutków wywołanych starzeniem się społeczeństw. Współczesne procesy demograficzne stanowią coraz częściej obszar interdyscyplinarnych badań naukowych. Jednak wiedza na temat konsekwencji zmian w strukturze wiekowej ludności pozostaje nadal mało znanym zagadnieniem. Bardzo silne oddziaływanie procesu starzenia się ludności na tak wiele aspektów funkcjonowania jednostek, rynków i gospodarek skłania do upowszechniania tych informacji.
Ważnym element rozważań jest klasyfikacja skutków starzenia się społeczeństw według obszarów, w których zachodzą zmiany. Dokonany w opracowaniu podział na konsekwencje ekonomiczne i pozaekonomiczne stanowi zbiór najbardziej istotnych form oddziaływania omawianego procesu na społeczeństwo i gospodarkę. Przyjęty podział stanowi próbę uporządkowania prezentowanych zagadnień.
Wiedza na temat najważniejszych współczesnych konsekwencji starzenia się społeczeństw pomaga we właściwym zrozumieniu samego procesu oraz istotności jego znaczenia dla społeczeństw i gospodarek, jak również ma wpływ na podniesienie poziomu dyskusji nad tym zagadnieniem oraz możliwościami wykorzystania związanych z nim szans. Jest to także cenne źródło informacji o potencjalnych zagrożeniach, których właściwe wykorzystanie przyczyni się do odpowiednio szybkiej i kompleksowej reakcji w kierunku wyeliminowania lub ograniczenia negatywnych efektów ich wystąpienia. Praktyka wielu państw pokazuje, że właściwie dobrane i odpowiednio zaplanowane w czasie działania pozwalają na pełne osiągnięcie założonych celów w zakresie odpowiedzi na wyzwania starzejących się społeczeństw.
Bałandynowicz-Panfil K., Łosiewicz M., Jak zatrudniać pracowników 45+ i odnieść sukces. Informator dla pracodawców z MSP, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne Oddział w Gdańsku, Gdańsk 2010.
W perspektywie starzenia się społeczeństw pracodawcy stoją przed wyzwaniem dostosowania strategii organizacji w zakresie podejścia do pracy, długości okresu aktywności zawodowej, czy czynników motywujących do pracy i podnoszenia jej jakości. Zjawisko to, obserwowane już obecnie, w jeszcze większym stopniu ujawni w przyszłości. Pracodawcy muszą zatem pozyskać odpowiednią wiedzę by dostosować się do nowych, stale ewoluujących, warunków.
Brak dopasowania powoduje dwukrotne szkody. Pierwsze, związane z utratą wiedzy i doświadczenia starszych pracowników przedwcześnie wycofujących się z rynku pracy i drugie, wynikające z braku odpowiednich narzędzi rekrutowania starszych pracowników w sytuacji niedoborów pracowników. Przy obserwowanym kurczeniu się rynku pracy coraz bardziej atrakcyjne staje się pełniejsze i dłuższe wykorzystywanie potencjału pracowników w wieku 45+.
Założeniem publikacji jest zwrócenie uwagi przedsiębiorstw z sektora MSP w województwie pomorskim na zmieniającą się sytuację rynku pracy oraz nowe wyzwania, które wiążą się z procesem starzenia się społeczeństw. Mówiąc o wyzwaniach, mowa jest nie o zagrożeniach, a możliwościach płynących ze zmian. Zarządzanie wiekiem jest jednym z narzędzi ich wykorzystania.
Publikacja powstała w ramach projektu „WYRZYSTAJ NAS! PRACOWNICY 45+ W TWOJEJ FIRMIE”, realizowanego przez Polskie Towarzystwo Ekonomiczne Oddział w Gdańsku. Projekt współfinansowany był ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Celem projektu było promowanie wiedzy z zakresu pełnego wykorzystania potencjału wiedzy starszych wiekiem pracowników wśród pracodawców MSP.
Bałandynowicz-Panfil K., Globalne procesy migracyjne jako odpowiedź na konsekwencje starzenia się społeczeństw, [w:] Rymarczyk J. (red.), Ekonomia 12. Problemy globalizacji, Prace naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 14, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław 2010, s. 11-20.
Współczesne procesy demograficzne, związane ze starzeniem się społeczeństw prowadzą do licznych zmian w kształcie stosunków społecznych i gospodarczych. Obniżona stopa dzietności oraz stałe wydłużanie się przeciętnego dalszego trwania życia niosą ze sobą również negatywne konsekwencje dla rozwoju gospodarczego poszczególnych krajów. Aby ograniczyć ich oddziaływanie, państwa podejmują działania w kierunku zmiany niekorzystnej struktury wiekowej ludności zamieszkującej dany teren. W celu uzupełnienia ilościowych i jakościowych niedoborów, powstałych w wyniku procesu starzenia się społeczeństw na rynku pracy prowadzona jest, często selektywna, polityka migracyjna.
Celem opracowania jest analiza mechanizmu wykorzystania polityki migracyjnej dla zwiększenia liczby dostępnych zasobów pracy. Opis tego typu rozwiązania na podstawie prognoz statystycznych został dodatkowo poddany ewaluacji z punktu widzenia możliwości zastąpienia powstałych braków ludnością napływową. Podstawowym założeniem pracy jest fakt występowania istotnego związku pomiędzy kurczeniem się i starzeniem zasobów pracy oraz wielkością i kierunkiem procesów migracyjnych, kształtowanych między innymi przez aktywną politykę państwa.
Bałandynowicz-Panfil K., The Age Management Strategy – Is It Possible In Poland? (Chapter 7), [w:] Forkiewicz M., Best Agers Activities in the Baltic Sea Region, publikacja w ramach międzynarodowego projektu badawczego współfinansowanego za środków Unii Europejskiej BEST AGERS, Faculty of Management and Economics, Gdańsk University of Technology, Gdańsk 2011, s. 131-147.
Strategia zarządzania wiekiem (age management) została opracowana jako narzędzie sprostania wyzwaniom związanym z przemianami demograficznymi w obrębie zarządzania zasobami ludzkimi w organizacjach. Rozwiązanie to jest coraz szerzej stosowane w przedsiębiorstwach jako instrument lepszego wykorzystania potencjalnych pracowników ze wszystkich grup wiekowych. Strategia ta jest rozpowszechniona w większości krajów rozwiniętych. Istnieje wiele przykładów udanych implementacji zasad age managementu w kierunku zatrudniania i utrzymywania w aktywności ludzi w wieku 45-55 i więcej. Niestety, w Polsce jest niewiele potwierdzonych przypadków zastosowania strategii zarządzania wiekiem. Co więcej, tylko kilka z nich korzysta z całego, dostępnego pakietu działań zalecanych w skali międzynarodowej. Większość opisanych przypadków traktuje tę nową strategię fragmentarycznie, używając niewielką część dostępnych rozwiązań, głównie w ramach polityki zarządzania wiedzą (m.in. mentoring, coaching).
Celem artykułu jest zbadanie możliwości wdrożenia strategii zarządzania wiekiem w przedsiębiorstwach w Polsce. Na podstawie analizy porównawczej przykładów „najlepszych praktyk” z UE i z Polski opisano główne bariery szybszego i bardziej efektywnego wdrożenia age management w Polsce. Są to w szczególności: demograficzne i prawne otoczenie oraz brak wiedzy na temat strategii zarządzania wiekiem, które utrudniają dyfuzję wiedzy na temat zarządzania wiekiem do polskiej praktyki gospodarczej. Rozważania te doprowadziły do powstania rekomendacji, mających na celu przezwyciężenie tych ograniczeń. Dotyczą one trzech, uzupełniających się poziomów: polityki rządowej, działań w kierunku budowania wiedzy wśród pracodawców oraz inicjatyw obejmujących zmiany w całym społeczeństwie.
Bałandynowicz-Panfil K., The Role of Older People as Consumers – the Comparative Analysis of Old and New Member States of European Union, ”Comparative Economic Research. Central And Eastern Europe”, Comparative Economic Research. Central And Eastern Europe, Vol 15, Nr 1/2012, s. 83-101.
Celem opracowania jest zbadanie różnic pomiędzy rolą osób starszych jako konsumentów towarów i usług w starych i nowych państwach członkowskich Unii Europejskiej. Starzenie się społeczeństwa powoduje zmiany w strukturze konsumentów towarów i usług, zarówno ich wielkości, jak i wieku. Konsekwencje procesu starzenia zostały zilustrowane na przykładzie rynku turystycznego. Aby osiągnąć cel niniejszej pracy przeprowadzono analizę statystyczną, w szczególności dla zbadania różnic między nowymi i starymi państwami członkowskimi w odniesieniu do dynamiki starzenia się populacji oraz cech, charakteryzujących starszych konsumentów.
Kluczowe wnioski dowodzą, że proces starzenia się społeczeństw jest istotny dla wszystkich krajów europejskich. Jednak nowe państwa członkowskie (UE-12) są generalnie młodsze w stosunku do UE-15 (kraje ‘starej piętnastki’). Z drugiej strony społeczeństwa UE-12 są zdecydowanie bardziej zagrożone rosnącą dynamiką zmian demograficznych. W konsekwencji, wzrost roli osób starszych jako konsumentów przynosi również istotne zmiany w relacji popytu i podaży na poszczególnych rynkach. Dodatkowo, potrzeby starszych konsumentów ewoluują z powodu ich siły nabywczej, rosnącego poziomu wykształcenia i wyższej świadomości konsumpcyjnej. Relacje te można zaobserwować na rynku usług turystycznych, gdzie osoby starsze stają się coraz bardziej istotną i atrakcyjną grupą konsumentów, ze względu na poziom ich wydatków turystycznych. Ponadto badanie wyraźnie ukazuje różnice pomiędzy zachowaniami nabywczymi starszych konsumentów w UE, starych i nowych państw członkowskich. Przejawia się to m.in. w częstotliwości dokonywania zakupu usług turystycznych, w długości wyjazdów wakacyjnych oraz w poziomie wydatków. W kolejnych latach prognozowana jest dalsza homogenizacja nawyków konsumpcyjnych ludzi starszych w krajach Unii Europejskiej.
Niniejsze opracowanie wpisuje się w najbardziej aktualną dyskusję naukową nad znaczeniem osób starszych dla rozwoju gospodarek europejskich z punktu widzenia ich wpływu na funkcjonowanie rynków towarów i usług. Jest to istotne zwłaszcza w kontekście niewystarczającej optymalizacji strategii przedsiębiorstw oraz braku wiedzy na temat zmieniających się potrzeb starszych konsumentów.
