mgr Wojciech Kowalik
16 grudnia 2013 w Baza
Kowalik W., Dojrzałość w sieci – małopolscy seniorzy wobec internetu, [w:] (Nie)czekając na starość. Wyzwania dla polityki społecznej w obliczu demograficznych przemian, Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Krakowie, Kraków 2012, s. 73-79.
Z wyników badań Diagnozy Społecznej 2011 wynika, że spośród wszystkich województw Małopolska ma największy odsetek gospodarstw domowych posiadających dostęp do internetu. Z tego medium korzysta w sumie 61,6% mieszkańców województwa małopolskiego (średnia dla Polski wynosi 60%). Wraz z wiekiem maleje jednak liczba osób korzystających z możliwości oferowanych przez internet. W równej mierze dotyczy to także Małopolski. Odsetek osób powyżej 50. roku życia wśród internautów to około 25%, zaś w grupie 65+ nie przekracza 5%. Zwarzywszy na fakt, że internet w coraz większym stopniu staje się niezbędny do pełnego funkcjonowania w życiu społecznym, nieumiejętność korzystania z niego staje się realną przeszkodą w życiu, a osoby nie chcące lub nie potrafiące się nim posługiwać stają się wykluczone. W artykule przestawione zostały dane dla Małopolski, obrazujące problem wykluczenia cyfrowego i jego konsekwencje dla osób starszych, a także wskazane zostały czynniki wpływające na prawdopodobieństwo tegoż wykluczenia.
Kowalik W., Starzy i młodzi w internecie – społeczne konstruowanie generacji w świecie wirtualnym, [w:] Mucha J., Krzyżowski Ł. (red.), Starzenie się w przebiegu życia jednostki w warunkach dynamicznych przemian, Wydawnictwa AGH, Kraków 2011, s. 227-256.
Wiek biologiczny od początku istnienia gatunku ludzkiego w mniejszym lub większym stopniu wyznaczał miejsce człowieka w konstelacji otaczających go zjawisk, zarówno o charakterze przyrodniczym jak i społecznym. Jednocześnie, fizyczna aspekt starzenia się nie jest jedynym czynnikiem klasyfikującym. Młodość i starość są także kategoriami podlegającymi społecznej konstrukcji. Rodzaj i charakter czynników dających podstawę do włączania poszczególnych osób do abstrakcyjnego zbioru ludzi młodych lub starszych podlega w różnych okresach społecznej renegocjacji, w zależności od uwarunkowań demograficznych, kulturowych czy ekonomicznych. Kategorie te mogą mieć zarówno pozytywne, jak i negatywne konotacje.
Prawidłowość ta znajduje swoje odzwierciedlenie także w przypadku wirtualnego świata, który staje się obecnie coraz istotniejszym rozszerzeniem przestrzeni życia jednostkowego i zbiorowego. Mimo, iż nowe technologie (na przykład Internet) są stosunkowo młode, to obecnie można już mówić o różnych generacjach ich użytkowników. Marc Prensky wprowadza rozróżnienie na cyfrowych imigrantów (jednostki urodzone i wychowane w rzeczywistości nienasyconej technologiami) i cyfrowych tubylców (jednostki urodzone i wychowujące się w świecie nowych technologii). Niektórzy badacze proponują bardziej szczegółowe typologie.
Negocjowanie granic poszczególnych generacji w świecie wirtualnym ma miejsce także pomiędzy samymi członkami społeczności świata Internetu. Świadczy o tym zarówno konstruowanie tożsamości pokoleniowej w ‘sieci’ przez jednostki, jak i kreowanie kategorii dających ramy interpretacyjne służące społeczności wirtualnego świata do podziału użytkowników Internetu na różne generacje. Sposób w jaki przebiegają te negocjacje wydaje się być specyficzny, odbiegający od wzorców świata realnego.
W artykule przedstawiono wyniki badań (analiza debaty w Internecie) na temat społecznego konstruowania kategorii pokolenia i generacji w wirtualnym świecie. Dodatkowo, prześledzono indywidualne strategie konstruowania tożsamości i autoidentyfikacji pokoleniowej w sieci (analiza treści zamieszczanych przez użytkowników na portalach społecznościowych).
Kowalik W., Seniorzy w sieci. Osoby starsze jako mniejszość w wirtualnym świecie, [w:] Kapralska Ł., Pactwa B. (red.), Agora czy Hyde Park? Internet jako przestrzeń społeczna grup mniejszościowych, Nomos, Kraków 2010, s. 188-202.
W świetle wyników badań firmy Gemius, pod koniec 2008 roku liczba polskich internautów przekroczyła 15,5 miliona, co stanowi ponad 44% populacji naszego kraju. Wśród użytkowników najmniejszy odsetek stanowią osoby powyżej 55. roku życia. Jedynie 11,5% „seniorów” korzysta z możliwości, jakie oferuje Internet. Rzeczywistość wirtualna, która w przeciągu ostatnich dwóch dekad rozwija się niezwykle dynamicznie, penetrując coraz to nowe obszary naszego życia, jest jednocześnie środowiskiem w znacznym stopniu odbiegającym od dotychczasowych doświadczeń. Mimo wielu starań, aby świat wirtualny był w jak największym stopniu spójny ze wzorcami percepcji charakterystycznymi dla realnego świata i mediów tradycyjnych, wirtualna rzeczywistość oparta jest na innych założeniach, posiada inne wymiary i zasady funkcjonowania. Jest to niejednokrotnie podstawowa bariera, utrudniająca osobom starszym zrozumienie i korzystanie z Internetu. Możliwości, jakie oferuje ta technologia kierowane są przede wszystkim do ludzi młodych oraz w średnim wieku. Rzeczywistość wirtualna, oferująca możliwość komunikowania się ze światem, dostarczania informacji, tworzenia społeczności czy robienia zakupów mogłaby stać się niezwykle pożytecznym narzędziem dla osób starszych. Paradoksalnie, aktywność seniorów w sieci jest stosunkowo niewielka, a oni sami stanowią mniejszość w internetowym świecie. W artykule przedstawione zostały zagadnienia dotyczące aktywności osób starszych w Internecie.
Kowalik W. (współautor), Między alienacją a adaptacją. Polacy w wieku 50+ wobec internetu, UPC Polska Sp. z o. o., Warszawa 2010.
Spośród blisko 13 milionów Polaków po pięćdziesiątym roku życia, ponad 10 milionów (78%) nie korzysta z Internetu. Zjawisko to, określane mianem wykluczenia cyfrowego, niesie ze sobą wiele konsekwencji zarówno z perspektywy jednostki, jak i całego społeczeństwa. Przyczyny, następstwa oraz sposoby przeciwdziałania temu procesowi przedstawia „Raport Otwarcia Koalicji Cyfrowego Włączenia Generacji 50+ „Dojrz@łość w sieci”. Między alienacją a adaptacją. Polacy w wieku 50+ wobec Internetu”, zaprezentowany podczas Forum dyskusyjnego „Budowa kapitału cyfrowego generacji 50+”, które odbyło się 25 października w Warszawie.
Do generacji 50+ należy aż 42% dorosłych Polaków, a osoby z tej grupy to zaledwie 18% Internautów. Pod względem korzystania z sieci przez osoby starsze Polska zajmuje jedne z ostatnich miejsc wśród krajów Unii Europejskiej. Jednocześnie Polacy w wieku 50+ mają znacząco niższe kompetencje cyfrowe, w porównaniu do osób w wieku 16-49. Osoby po pięćdziesiątym roku życia deklarują, że niskie kompetencje ograniczają je, a wręcz zniechęcają do korzystania z sieci.
Tymczasem badania potwierdzają, że zdobycie przez osoby 50+ umiejętności korzystania z komputera i Internetu może mieć wymierne korzyści związane z podtrzymaniem ich aktywności zawodowej, możliwościami awansu w pracy, jakością życia, większą aktywnością społeczną i częstszym uczestnictwem w kulturze i życiu towarzyskim.
Autorzy raportu podkreślają, że e-integracja generacji 50+ jest dziś ważnym wyzwaniem dla naszego kraju, zwłaszcza gdy w perspektywie najbliższych lat i postępującego procesu starzenia społeczeństwa, pokolenie 50+ będzie stanowić coraz liczniejszą grupę społeczną. Stąd niezwykle istotne jest budowanie świadomości cyfrowej osób w wieku 50+ oraz upowszechnianie wśród nich korzystania z Internetu. Tymczasem pod względem korzystania z sieci przez starsze grupy wiekowe, Polska wciąż zajmuje jedne z ostatnich pozycji wśród krajów Unii Europejskiej.
(streszczenie ze strony: http://dojrzaloscwsieci.pl/raport-otwarcia.html)
